Με την ευκαιρία της παραγωγής ενός animation βίντεο με θέμα την επιστροφή του νερού σε δημόσια χέρια, που βασίστηκε στην έρευνα του Corporate Europe Observatory του Municipal Services Project, και του Transnational Institute, αναδημοσιεύουμε και μεταφράζουμε το σχετικό άρθρο του Martin Pigeon που δημοσιεύτηκε πρόσφατα. Πριν το άρθρο παρακολουθείστε το σύντομο βίντεο υποτιτλισμένο στα ελληνικά από την ομάδα του SAVEGREEKWATER. Περισσότερες λεπτομέρειες για την έρευνα και τα αποτελέσματά της μπορείτε να διαβάσετε εδώ. Απο ό,τι φαίνεται για μια ακόμη φορά οι «λύσεις» που επιβάλλονται στη χώρα μας, είναι ήδη παρωχημένες για τις κοινωνίες όχι μόνον της Ευρώπης αλλά και του αναδυόμενου κόσμου.
Του Martin Pigeon
«Μια επιχείρηση πραγματικής σημασίας για το δημόσιο συμφέρον μπορεί να λειτουργεί επωφελώς μόνο σε μεγάλη κλίμακα ώστε να καταστήσει την ελευθερία του ανταγωνισμού σχεδόν απατηλή [...] Είναι πολύ καλύτερο να την αντιμετωπίσουμε αμέσως ως δημόσια λειτουργία.» - J.S. Mill, 1872
Έχει περάσει σχεδόν ένας χρόνος από την έκδοση του βιβλίου «Επαναδημοτικοποίηση : επιστρέφοντας το νερό σε δημόσια χέρια». Το βιβλίο αυτό εξετάζει τη συνεχιζόμενη τάση της επαναδημοτικοποίησης του νερού, πως οι πόλεις παίρνουν και πάλι τον έλεγχο των υδάτινων συστημάτων τους. Είναι συναρπαστικό που ένα ισπανικό βιβλίο καθώς και μια ταινία μικρού μήκους κινουμένων σχεδίων του δίνει σήμερα μια νέα διάσταση, μια δεύτερη ζωή.
Έζησα έντονες στιγμές ερευνώντας και γράφοντας το βιβλίο. Μελετήθηκαν πέντε αστικά υδάτινα συστήματα, ένα για κάθε ήπειρο, με ριζικές γεωγραφικές, πολιτικές και πολιτιστικές διαφορές μεταξύ τους.
Καθώς εξέτασα τους κινηματικούς αγώνες για το νερό σε όλο τον κόσμο, αισθάνθηκα όλο και περισσότερο σα να παρατηρούσα την κυκλοφορία του αίματος της ανθρώπινης ζωής. Οι πόλεις είχαν πολλά κοινά: τα συστήματα ύδρευσης τους ήταν με τεχνολογία αιχμής, συγκριτικά τυποποιημένα, δαπανηρά, ζωτικής σημασίας. Και τουλάχιστον αυτοί οι δύο τελευταίοι λόγοι οδήγησαν στην ιδιωτικοποίηση. Πολλοί επενδυτές αγαπούν τα μονοπώλια και τα αστικά δίκτυα ύδρευσης αποτελούν φυσικά μονοπώλια σε έναν τόσο ζωτικό πόρο. Ωστόσο, μετά από μια περίοδο σημαντικής επέκτασης της ιδιωτικής διαχείρισης του νερού σε παγκόσμιο επίπεδο (1980-2000), η τάση αυτή αντιστρέφεται.
Διδάγματα από την επαναδημοτικοποίηση
Ενθαρρύνουμε τη δημόσια διαχείριση των υδάτων, όπως κάνουν και όσοι δρουν κινηματικά ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του νερού . Χαιρετίζουμε αυτή τη νέα τάση, αλλά είναι μια πραγματικά καλή είδηση;
Η έρευνά μας διαπίστωσε ότι:
- Η επαναδημοτικοποίηση μπορεί να εξοικονομήσει χρήματα για τους δημόσιους προϋπολογισμούς, και μερικές φορές πολλά, όπως στο Παρίσι, όπου η πόλη έσωσε αρκετά για να μειώσουν τις τιμές του νερού κατά 8%, χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τις επενδύσεις και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα
- πάντα επιτρέπει περισσότερη διαφάνεια
- μπορεί να αυξήσει την αποτελεσματικότητα του συστήματος (λειτουργώντας με τις καλύτερες δυνατές επιδόσεις τεχνικής ικανότητας και όχι απλά μόνο να συμμορφώνεται με τις ελάχιστες νομικές προδιαγραφές)
- συχνά να πετυχαίνει να βάζει στην ημερήσια διάταξη [1]την επέκταση της κάλυψης και της ίσης πρόσβασης στο νερό
Εν ολίγοις, η επαναδημοτικοποίηση λειτουργεί!
Υπάρχουν όμως και άλλα ευρήματα που είναι εξίσου ενδιαφέροντα. Το πιο εντυπωσιακό είναι ίσως ότι η απόφαση για επαναδημοτικοποίηση λαμβάνεται κυρίως βασιζόμενη σε οικονομικές και τεχνικές μελέτες. Η καμπάνια υπερ του δημόσιου χαρακτήρα του νερού ασφαλώς και βοηθά αλλά το γεγονός και μόνο πως η ιδιωτική διαχείριση αποτυγχάνει να λειτουργήσει τα συστήματα με τεχνικά ορθό και πολιτικά αποδεκτό τρόπο μπορεί να είναι αρκετό για να οδηγήσει στην επαναδημοτικοποίηση. Με λίγα λόγια, η ιδιωτικοποίηση είναι από μόνη της ο χειρότερος εχθρός του εαυτού της.
Αγώνες διαρκείας
Το κύμα επαναδημοτικοποίησης συνεχίζεται. Η Veolia μόλις έχασε ένα από τα παλαιότερα συμβόλαια της στη Γαλλία στην πόλη της Ρεν. Ένας εκπρόσωπος της πόλης εξήγησε: «Υπάρχει μια αντίφαση μεταξύ του στόχου του δημοτικού συμβουλίου να μειώσει την κατανάλωση νερού και εκείνη των ιδιωτών διαχειριστών των οποίων το συμφέρον είναι να την αυξήσουν.»
Το επιχειρηματικό μοντέλο των εταιρειών νερού για δημοτικές συμβάσεις είναι ξεπερασμένο, τουλάχιστον στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η κατανάλωση αργά αλλά σταθερά μειώθηκε κατά τα τελευταία 20 χρόνια μειώνοντας τα έσοδα ενώ το κόστος εκτινάχθηκε στα ύψη, και η προκύπτουσα αύξηση στα τιμολόγια του νερού έχει δημιουργήσει πολιτική δυσαρέσκεια και ενδελεχή έλεγχο. Οι πόλεις που δεν επαναδημοτικοποιούν την ύδρευση τους επαναδιαπραγματεύονται έντονα τις συμβάσεις τους : Είναι συνηθισμένο για τις πολυεθνικές να δώσουν 30% εκπτώσεις αυτές τις μέρες για να κρατήσουν τις συμβάσεις τους, με την ελπίδα ότι μπορούν να αποσβέσουν το κόστος τους ακόμα αργότερα.
Προσπαθούν να αναδιαρθρώσουν τις επιχειρήσεις τους, με δύο βασικές επιλογές:
- Η Veolia φαίνεται να επικεντρώνεται περισσότερο στα παραδοσιακά μηχανικά έργα και τις υπηρεσίες για δημόσιους και ιδιωτικούς πελάτες, καθώς και σε νέους , όπως η βιομηχανία εξόρυξης και πετρελαίου (Η υδραυλική διάρρηξη- fracking- απαιτεί τεράστιες ποσότητες νερού και συνεπάγεται υψηλές δαπάνες καθαρισμού).
- Η Suez φαίνεται να προσπαθεί να αποκτήσει την ίδια την διαχείριση των πόρων και την πολιτική του νερού, μέσω συμβολαίων «ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδάτων», προσπαθώντας να πουλήσει σε πόλεις «συμβάσεις για την υγεία του νερού» και επιλέγοντας να μιλήσει τη γλώσσα των προοδευτικών.
Μια παρατήρηση: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φαίνεται να αγνοεί τελείως όλα τα παραπάνω. Ποτέ άλλοτε δεν προώθησε την ιδιωτικοποίηση του νερού με τον ίδιο ενθουσιασμό όπως σήμερα, επιβάλλοντας αυτό το αποτυχημένο μοντέλο στην Ελλάδα, την Πορτογαλία και όπου της δοθεί η ευκαιρία. Για πρώτη φορά έχει περιλάβει το νερό στη νομοθεσία της εσωτερικής αγοράς σχετικά με τις συμβάσεις παραχώρησης, προκαλώντας σάλο , κατόπιν έντονης άσκηση πίεσης από τα λόμπις στις Βρυξέλλες αυτές τις μέρες. Πράγματι, «η Επιτροπή πιστεύει ότι η ιδιωτικοποίηση των επιχειρήσεων κοινής ωφελείας, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων ύδρευσης, μπορεί να προσφέρει οφέλη για την κοινωνία, όταν γίνει προσεκτικά.» (EC, DG ECFIN 2012)
Κάνοντας το «δημόσιο» να δουλεύει αποδοτικά
Η δημόσια ιδιοκτησία είναι προαπαιτούμενο, αλλά ποτέ δεν αποτελεί εγγύηση για καλύτερη απόδοση. Η έννοια του «Δημοσίου» πρέπει να πηγαίνει χέρι-χέρι με τον εκδημοκρατισμό της υπηρεσίας. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις του τομέα του νερού με βιώσιμο τρόπο:
Πώς μπορούμε να χρηματοδοτούμε δαπανηρές υποδομές, χωρίς την ανάθεση του ελέγχου σε εταιρείες ή τράπεζες;
Πώς μπορεί η διαχείριση των υδάτων να ενταχθεί στον αστικό και χωροταξικό σχεδιασμό, τη δασοκομία και τη γεωργία πολιτικές για τη βελτίωση της αντοχής, της ποιότητας των πόρων και την προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος;
Πώς να καταπολεμήσουμε άλλες μορφές των ιδιωτικοποιήσεων , όπως η ακραία τεχνολογική προσέγγιση της παραγωγική διαδικασίας σε σχέση με τη ρύπανση, ή άχρηστες και επικίνδυνες ιδέες όπως η αγορά δικαιωμάτων νερού ;
Πώς να μεταφράσουμε αυτά τα τεχνικά ζητήματα σε πολιτικά ζητήματα που όλοι μπορούν να κατανοήσουν και να συμβάλουν;
Η επαναδημοτικοποίηση προχωρά αυτές τις συζητήσεις τοποθετώντας ψηλά τα ζητήματα του νερού στην πολιτική ατζέντα και αποτελεί μια χρυσή ευκαιρία για την επίλυση τους.
Ο Pigeon Martin είναι ένας ερευνητής και ακτιβιστής με την Corporate Europe Observatory (CEO). H CEO είναι μια ομάδα έρευνας και εργασίας που εκθέτει και αμφισβητεί την προνομιακή πρόσβαση και την επιρροή που απολαμβάνουν οι εταιρείες και ομάδες συμφερόντων τους στην χάραξη πολιτικής της ΕΕ.
[1] Οι εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας από κάθε δολάριο που επενδύεται στην ύδρευση και την αποχέτευση είναι πως σώζει μεταξύ 4 και 12 δολάρια σε κόστος που αποφεύγεται για την υγεία.
Πηγή: savegreekwater.org